Friday 22 January 2021

Sanfrancisco 1

 


ဆန်ဖရန်စစ္စကို (စ-ဆုံး)

ဆယ်ပိုင်းပေါင်းပြီး ဖတ်ဖို့


ဆန်ဖရန်စစ္စကို


အမိမြေနှင့် မိုင်သောင်းချီဝေးသောမြို့။ ငယ်ငယ်ကကြည့်ခဲ့ဖူးသည့် Take me Away ဆိုသော ဂျပန်ရုပ်ရှင်ထဲမှာ မြင်ဘူးတဲ့မြို့။ ဟောလိဝုဒ်ရုပ်ရှင်တွေထဲမှာ မကြာခဏ ပါတဲ့မြို့။


ဒီမြို့ကို ၁၉၉၆မှာ စတင်ရောက်ဖူးသည်။ တောင်ကုန်းတွေအပြည့်နဲ့မြို့မို့ လမ်းတွေက အတက်အဆင်းကြမ်းသည်။ ဝါယာကြိုးကြီးနဲ့ ရွေ့လျှားတဲ့ ကေဘယ်လ်ကား ဆိုတာကြီးလည်းတွေ့သည်။ မြို့ပတ်ရထားစီးသည်။ တရုတ်တန်းသွားသည်။ အမှတ်တရ ဓါတ်ပုံရိုက်သည်။ ဒီမြို့မှာ အလုပ်သမားဖြစ်မည်ဟု ယောင်လို့တောင် အိပ်မက်မမက်ခဲ့။ ဒီမြို့အကြောင်းလည်း ဘာမျှမသိခဲ့။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုတဝိုက်မှာ စတင်နေထိုင်သူများသည် အိုလိုနီ(Ohlone) အမည်ရှိသော ဌာနေအင်းဒီယန်း(Native Indian) တို့ဖြစ်၍ ဘယ်အချိန်ထဲက ရောက်နေကြသည်မသိ။ အနည်းဆုံးတော့ နှစ်ပေါင်းသောင်းချီမည်။ ခရစ်တော်မပေါ်မှီ နှစ်သုံးထောင်ခန့်(3000 BC) ကနေထိုင်ခဲ့ကြသည့်အထောက်အထားတွေတော့ တွေ့ရှိခဲ့ပြီ။ သူတို့ကို အာရှအလယ်ပိုင်းမှ ရောက်ရှိလာကြသော လူတွေဟု ယူဆကြသည်။ အုပ်စုလေးတွေဖွဲ့ကာ နေကြသည်။ ထိုအာရှသားတို့ပင် အမေရိကတိုက် အနှံ့ပျံ့နှံ့နေထိုင်ကြကာ မာယာ(Maya)လူ့အဖွဲ့အစည်းကြီးကို တည်ထောင်ခဲ့ကြ၏။ အမေရိကတိုက်၏ မူလပိုင်ရှင်များမှာ သူတို့ဖြစ်ကြသည်။


ဒုတိယရောက်လာသူများကား ဥရောပတိုက်သားစပိန်များပင်။ စပိန်ဘုရင်အတွက် အိန္ဒိယတိုက်သို့သွားသော ပင်လယ်ရေလမ်းခရီးရှာဖွေရင်း မျက်စိလည်လမ်းမှားကာ အမေရိကတိုက်ကို ကိုလံဘတ်တွေ့ပြီးနောက်ပိုင်း ဥရောပသားတွေ နယ်မြေသစ်ရှာဖွေရန် ခြေဆန့်ကြသည်။သာသနာပြုမစ်ရှင်တွေကို အကြောင်းပြုကာ ဒီနေရာသို့ ပထမဆုံး ရောက်လာသည်က ဟိုဆေး(José) မိုရာဂါ(Moraga) နှင့် ဖရန်စစ္စကို( Francisco) တို့သုံးဦးသား။ နေရာသစ်ကို စိန့်ဖရန်စစ်(St Francis) အားဂုဏ်ပြုသည့်အနေဖြင့် ဆန်ဖရန်စစ္စကို(San Francisco) ဟု အမည်သညာ ပေးကြလေ၏။ ၁၇၇၆ခုနှစ် ဇွန်လ လေးရက်နေ့တွင် နာမည်သစ်နှင့်အတူ စပိန်လက်အောက် ရောက်ခဲ့ပြန်သည်။


ထိုအချိန်တွင် ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်တစ်ခုလုံးမှာ လူအနည်းငယ်သာရှိသည့်အတွက် ဆန်ဖရန်တစ်ဝိုက်မှာ ကျီးနှင့်ဖုတ်ဖုတ်အခြေအနေ။ အနေအထားပြောင်းချင်တော့ ဒီဒေသကြီးတစ်ခုလုံးသည် ၁၈၂၁တွင် စပိန်လက်အောက်မှ မက္ကဆီကိုအောက်ရောက်လာခဲ့သည်။ ထိုမှတဖန် ၁၈၄၈ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအောက်သို့ ရောက်လာ၏။


ထိုအချိန်အထိ မည်သူမှျှ စိတ်မဝင်စားသည့်အနေအထား။ မြေပြင်ပေါ်မှာလည်း သစ်ပင်ကြီးတွေကလွဲလို့ ဘာမျှမရှိ။မမြင်ရသည့် မြေအောက်တွင်တော့ ရွှေကြောကြီးတွေအပြည့်။ ဒီရွှေကြောကြီးက ပဲ့ထွက်လာသော ရွှေသားအပဲ့အပိုင်းအစတွေကို မတော်တဆတွေ့သွားရာမှ ရွှေပြည်နယ်(Golden State)အဖြစ် နာမည်ကြီးကာ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းသို့ ရွှေရှာကြမည့်လူများ အလုံးအရင်းဖြင့် ဝင်လာကြသည်။ ၁၈၄၉မှာ အများဆုံးရောက်လာကြ၍ ၄၉သမား( 49ers) တွေဟု ခေါ်ကြပါ၏။


ဒီလူတွေအတွက် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် ပျော်စရာနေရာဖြစ်ဖို့ ဖန်တည်းခဲ့သည်။ ၁၈၄၈ခုနှစ်က လူဦးရေတစ်ထောင်သာရှိသောဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် နောက်တစ်နှစ်ဖြစ်သော ၁၈၄၉တွင် လူနှစ်သောင်းခွဲအထိ တိုးပွားလာခဲ့ရာမှ ၁၈၅၀တွင် တရားဝင်မြို့အဆင့်သို့ ရောက်လာသည်အထိ။ ထိုနှစ်မှာပင် ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်သည်လည်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်တစ်ခုအဖြစ်တရားဝင် သတ်မှတ်ခံရခြင်းဖြစ်လေသည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကို၏ စည်ကားမှုက မယုံနိုင်စရာ။ ရွှေတူးပြီး ချမ်းသာဖို့စိတ်ကူးယဉ်အိပ်မက်ကိုယ်စီနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနှံ့မှ ရောက်လာကြသူအပေါင်းကြောင့် ရွာသိမ်လေးဘဝမှ မြို့အဖြစ်ရုပ်ချည်းပြောင်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။


မြို့ကွက်တွေအမြန်ဖေါ်၊ အမြန်ရောင်း၊ ရေ၊မီး၊ မိလ္လာ၊ ဘာမှပြည့်စုံအောင် မရှိခဲ့။ ခါတော်မှီကန်ထရိုက်တွေဆောက်ပေးသော အရည်အသွေးမမှီ အထပ်မြင့်တိုက်တွေ အစီအရီပေါ်လာသည်။ စီစစ်နိုင်မှုအားနည်းတော့ ဖြစ်သလိုဆောက်ကြသည့် အရည်အသွေးနိမ့်အိမ်တွေအများကြီး။ လမ်းတွေကကျဉ်း၊ မြင်းလှည်းပင် ဝင်ရထွက်ရခက်သည်အထိ။


ဒါတွေက အရေးမကြီးလှ။ မြို့တော်ဘဝပြောင်းတော့ အနယ်နယ်ကလူတွေစုံသည်။ ရွှေတွင်းတူးသူတွေက ရွှေစတွေသယ်လာ၊ ရောင်းချပြီးငွေရွှင်တော့ သုံးဖြုံးကြသည်။ နယ်စုံက ဒုစရိုက်သမားတွေရောက်လာသည်။ တည်းခိုခန်းတွေအစီအရီပေါ်လာသည်။ အပျော်မယ်တွေ၊ ဇိမ်ခန်းတွေ၊ အရက်ဘားတွေ၊ အနှိပ်ခန်းတွေ၊ လောင်းကစားဝိုင်းတွေ လက်ညှိုးထိုးမလွဲဖြစ်လာသည်။ လပ်စ်ဗေးဂတ်(Las Vegas) မရှိသေးခင်က ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် ထိုမြို့အလား စည်ကားခဲ့၏။ ငွေကိုသာရေလိုသုံးရင် တပြည်လုံးမှာ လုပ်သမျှတင့်တယ်ပေါ့။ ရွှေတူးသမားတွေအများစုကတော့ အပျော်အပါးပေါတဲ့မြို့မှာ ရလိုက် သုံးလိုက် ကုန်လိုက်နှင့်ပင် လုံးပါးပါးကြသည်ဟု ဆိုသည်။ စုမိဆောင်းမိသူ အနည်းငယ်မျှသာ။


ချမ်းသာဖို့အာမခံချက်က အတော်ကြီးတော့ အနယ်နယ်က ဆိုက်ရောက်လာသည့် လှေသဘောၤမှ သဘောၤသားများလည်း ရေပျော်ဘဝကိုစွန့်ခွာကာ ရွှေမိုင်းရှိရာဆီခရီးနှင်ကြသည်။ သဘောၤသားမရှိတော့၍ ဆိပ်ကမ်းမှာသောင်တင်ပြီးကျန်ခဲ့သည့်သဘောၤအစင်းရေ ငါးရာခန့်အထိရှိခဲ့၏။ ထိုသဘောၤများသည်လည်း ပင်လယ်ကွေ့တဝိုက်ကျောက်ချထားရင်း၊ စတိုခန်း၊ တည်းခိုခန်းစသည်ဖြင့် ဘဝပြောင်းကြရသည်။


ရွှေဝယ်သူ၊ရွှေရောင်းသူ၊ ငွေပို့လိုသူတွေ စည်ကားလှတော့ ဘဏ်လုပ်ငန်းတွေ အတော်အဆင်ပြေကြသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ နာမည်ကျော်ဘဏ်ကြီးများဖြစ်သည့် Well Fargo, Bank of America စသည်တို့သည် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမှာ စတင်တည်ထောင်ကြီးပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်၏။ ၁၈၇၀မှ ၁၉၀ဝပြည့်နှစ်များအထိ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အနောက်ဖက်ကမ်းတွင် အကြီးဆုံးမြို့ ဖြစ်ခဲ့သည်။ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် လူဦးရေစုစုပေါင်း၏ လေးပုံတစ်ပုံလောက်မှာ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုတွင် နေခဲ့ပါ၏။


သည်လိုမြို့ကြီးဖြစ်လာသည်က ရွှေတူးလုပ်ငန်းတစ်ခုတည်းကြောင့်မဟုတ်။ ၁၈၆၉တွင် ပစိဖိတ်မီးရထားလမ်းက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အရှေ့ဖက်မှ အနောက်ဖက်ကမ်းအထိ ရောက်ရှိလာသောကြောင့်လည်းပါသည်။ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် ကုန်သွယ်ရေကြောင်းမှဝင်လာသောပစ္စည်းများကို ဖြန့်ချီရာ ကုန်သွယ်မြို့လည်း ဖြစ်လာခဲ့၏။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များကလည်း စက်ရုံများတည်ထောင်ရာ ကမ္ဘာကျော် ဂျင်းဘောင်းဘီတံဆိပ်ဖြစ်သော လီဗိုက်( Levi Strauss), ချော့ကလက်ကုမ္ပဏီကြီးများဖြစ်သည့် Ghirardelli, Domingo တို့ ပေါ်ပေါက်လာသည်။


ပစိဖိတ်မီးရထားလမ်းဖေါက်သည့်အချိန်မှာ အလုပ်သမားရှားပါးသဖြင့် တရုတ်ပြည်ကွမ်တုန်၊ ရှန်ဟိုင်းစသည့်မြို့များသို့သွားကာ အချိန်ပိုင်းလုပ်သားများအား စုဆောင်းခဲ့ရာမှ တရုတ်အလုပ်သမားများသောင်းချီပြီးရောက်လာကြသည်။ ထိုသူတွေမှာလည်း မီးရထားလမ်းဖေါက်လုပ်ရေးပြီးဆုံးသောအခါ ရွှေတွင်းအလုပ်သမားတွေ ဖြစ်လာကြသည်။ ဆန်ဖရန်မှာစတင် အခြေချကြသည်။ ဤသို့နှင့် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့လယ်တွင် တရုတ်တန်း(China Town) ကို ၁၈၇၀တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့ကြ၏။ မြို့၏(၈%) သည် တရုတ်လူမျိုးများဖြစ်ကြသည်။ ( ယခုတော့ ၂၀%အထိ တိုးပွားနေပါပြီ။)


တောင်ကုန်းတွေများသောမြို့မို့ မြင်းလှည်းများသွားလာရေးတွင် အခက်အခဲရှိ၏။ အလွန်မတ်စောက်သောတောင်ကုန်းများဆိုလျှင် မြင်းလှည်းတွေ လန်ကျသည်အထိဖြစ်ကြရ၏။ သည်အခက်အခဲကိုကျော်လွှားဖို့ ကြံဆကြရင်း ၁၈၇၃တွင် ကြိုးနှင့်ဆွဲသော ကေဘယ်လ်ကား( Cable car) များစတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။


မြို့လူထု၏တောင်းဆိုမှုကြောင့် ကျောင်းများ၊လမ်းများ၊ အခြေခံအဆောက်အအုံများ ဆောက်လုပ်တို့ချဲ့ခဲ့၏။ အများပြည်သူအပန်းဖြေရန် Golden Gate Park , Presidio Park စသည့် ပန်းခြံကြီးတွေ ဖြစ်တည်လာသည်။ Presidio တွင် ရေတပ်စခန်းတည်ဆောက်ပြန်တော့ စစ်သားတွေနှင့် မိသားစုဝင်တွေ ထပ်ရောက်လာပြန်သည်။ သည်လို တစစ ကြီးထွားခဲ့ရာမှ ၁၈၅၀တွင် လူဦးရေ နှစ်သောင်းခွဲရှိခဲ့သော ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် နောင်နှစ်လေးဆယ်အကြာ ၁၈၉၀တွင် လူဦးရေသုံးသိန်းကျော်အထိ တိုးပွားလာခဲ့၏။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် နံပါတ်(၈)အကြီးဆုံးမြို့ ဖြစ်ခဲ့သည်အထိ။ ဒါတွေက မြို့၏ ရွှေထီးဆောင်းခဲ့သည့်အချိန်များပေါ့။ သို့သော် မမြင်နိုင်သည့် ကံကြမ္မာဆိုးများကို မမျှော်လင့်ပဲ ကြုံတွေ့ရသောအခါ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် ဗုန်းဗုန်းလဲခဲ့ရပြန်ပါသည်။


ကံကြမ္မာဟူသည် မည်သူကိုမျှ အမြဲတစေ မျက်နှာသာပေးသည်မဟုတ်။ ဒုက္ခပေးသည်လည်းရှိသည်။ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည်လည်း ထိုနည်းလည်းကောင်း။


ဆန်ဖရန်စစ္စကို၏ ပထမဆုံးတွေ့ရသော ကံကြမ္မာဆိုးကား ၁၉၀ဝပြည့်နှစ်တွင် တရုတ်တန်းမှ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ပလိပ်ရောဂါ ပျံ့ပွားမှုကြီးဖြစ်ပါ၏။ ၁၈၅၅ခုနှစ်တွင် တရုတ်ပြည်နှင့် အိန္ဒိယပြည်တို့မှာ ပလိပ်ရောဂါဆိုးကြောင့် လူပေါင်း(၁၅)သန်းခန့် သေဆုံးခဲ့ဘူးသည်။ထိုနိုင်ငံများရှိ ကြွက်အပေါင်းမှာလည်း ရောဂါပိုးတွေကူးစက်လျှက်။ ထိုကြွက်များက ကုန်သွယ်ရေကြောင်းသဘောၤများတွင် ခိုကပ်လိုက်ပါကာ ဆန်ဖရန်သို့ရောက်ရှိခဲ့ဟန်တူပါ၏။


ဆန်ဖရန်စစ္စကို တရုတ်တန်းမှ တရုတ်လူမျိုးများသည် ထိုအချိန်က လူမျိုးရေးခွဲခြားမှု ပြင်းထန်စွာခံစားရချိန်ဖြစ်၏။ အိမ်ခန်းပိုင်ရှင်များက အိမ်ခန်းကောင်းလျှင် ငှားရမ်းဖို့ငြင်းဆန်သည်။ မည်သူမျှမငှားလိုသည့် စုတ်ပြတ်နေသော အိမ်ခန်းများကိုသာ တရုတ်များကို ငှားသည်။တရုတ်များ မသွားရနယ်မြေလည်း ကန့်သတ်ထားသေး၏။ ဆန်ဖရန်တရုတ်တန်းသေးသေးလေးမှာ လူတွေပြည့်ကျပ်လာတော့ သန့်ရှင်းမှုလည်းမရှိ။ အမှိုက်တွေပွရှုပ်လာ၏။ အမှိုက်သိမ်းသမားလည်း မလာ။ ကြွက်တွေခိုအောင်းရာနေရာ ဖြစ်လာ၏။ ရောဂါကူးနေသောကြွက်မှတဆင့် လူဆီသို့ ကူးစက်ပျံ့ပွားလာခဲ့သည်။


ဆန်ဖရန်မှာပလိပ်ရောဂါ စတင်ပျံ့ပွားစဉ်က အချိန်မှီသိခဲ့ကြသော်လည်း ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး(ဝန်ကြီးချုပ်)က သည်သတင်းကို ပြည်သူတွေသိအောင် ဖြန့်ချိဖို့ သဘောမတူခဲ့။ သူ့အကြောင်းပြချက်က ဆန်ဖရန်စစ္စကို၏ဂုဏ်သိက္ခာကျဆင်းမည်၊ ဧည့်သည်မလာဖြစ်ကာ ဝင်ငွေကျဆင်းမည်ဟူ၏။ သည်လိုနှင့်(၂)နှစ်တာမျှ ပလိပ်ရောဂါသတင်းကိုဖုံးဖိခဲ့ကြသည်။ ၁၉၀၂ ခုနှစ်ရောက်မှ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအသစ်တက်လာကာ သည်ကိစ္စကို ကိုင်တွယ်ခဲ့ရသည်။ ထိုအချိန်တွင် လူတစ်ရာ့နှစ်ဆယ်ခန့်သေဆုံးပြီး ဖြစ်သည်။ နောက်ပိုင်းနှစ်များစွာအထိ ပြန်လည်ဖြစ်ပွားနေမှုကြောင့် ထပ်မံ၍ လူပေါင်းရာချီ သေခဲ့ကြရသဖြင့် ကြွက်ကောင်ရေပေါင်း သန်းချီကာ သတ်ဖြတ်နှိမ်နှင်းခဲ့ကြရပါ၏။


ဒုတိယကြမ္မာဆိုးကတော့ ၁၉၀၆ခုနှစ် ဧပြီလ(၁၈)ရက်နေ့မနက် ငါးနာရီဆယ့်နှစ်မိနစ်အချိန်က လှုပ်ခတ်ခဲ့သော ဆန်ဖရန်စစ္စကိုငလျှင်ကြီးပင်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသမိုင်း၌ အဆိုးဝါးဆုံး သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြီးတစ်ခုအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့သည်။


ရစ်တာစကေး (၇.၉) အဆင့်ရှိ ပြင်းထန်သောငလျှင်ကြီး၏ လှုပ်ခတ်မှုဒါဏ်ကြောင့် အဆင့်အတန်းမမှီသောအဆောက်အဦများပြိုကျပျက်စီးကာ မြို့၏တစ်ဝက်ခန့်မှာ အုပ်ပုံဘဝရောက်သွားသည်။ ငလျှင်လှုပ်ပြီးနောက် လောင်ကြွမ်းခဲ့သောမီးကိုလည်း သုံးလေးရက်ခန့်ထိ မငြိမ်းသတ်နိုင်ခဲ့။ မြို့ရေပေးဝေရေးစနစ်တစ်ခုလုံး ပျက်စီးသွား၍ဖြစ်သည်။ မီးငြိမ်းသတ်ရေးအတွက် မပြိုသေးသောအဆောက်အဦများကို ဒိုင်းနမိုက်ဖြင့်ခွဲခါ မီးကြီးကို တားဆီးခဲ့ကြရသည်။ ထိုမီးကြီးကြောင့် မြို့၏လေးပုံသုံးပုံမှာ ပြာအတိကျသွားခဲ့ရပြီး လူပေါင်းလေးသိန်းခန့် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်ခဲ့ကြ၏။ သေဆုံးသူဦးရေမှာ တရားဝင်စာရင်းအရ(၄၉၈)ဦးဟု ဆိုသော်လည်း နှောင်းခေတ်လေ့လာမှုများအရ သုံးထောင်နီးပါးသေဆုံးသည်ဟု ယူဆကြသည်။ တရုတ်တန်းတစ်ခုထဲမှာပင် လူပေါင်းနှစ်ထောင်ကျော်ပျောက်ဆုံးခဲ့ရ၏။ သည်လူတွေက တရားဝင်နေထိုင်သူများစာရင်းမှာ ထည့်သွင်းခံကြရသူတွေမဟုတ်တော့ တရားဝင်သေဆုံးသူစာရင်းထဲမှာ မပါခဲ့။ ဒုက္ခသည်တွေထဲမှ အချို့ကတော့ ဆန်ဖရန်စစ္စကို ကိုစွန့်ခွာကာ ပင်လယ်ကွေ့၏အရှေ့ဖက်(East Bay) သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားကြသည်။


မီးလောင်ပျက်စီးခဲ့ရသောဆန်ဖရန်စစ္စကိုအတွက် အဆိုးထဲမှ အကောင်းဖြစ်ခဲ့ရသည်ကတော့ မြို့ကို စည်းကမ်းတကျ ပြန်လည်တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါ၏။ အဆင့်အတန်းမမှီ၊ ဖြစ်သလိုတည်ဆောက်ခဲ့သော နေအိမ်များအစား အဆင့်အတန်းမှီ ခိုင်ခန့်သောနေအိမ်များ၊ အထပ်မြင့်တိုက်များဖြင့် အစားထိုးနိုင်ခဲ့ကြသည်။ မြို့ပြဖွံ့ဖြိုးမှုအတွက် စနစ်တကျဖေါ်ဆောင်နိုင်ရန်အတွက် ငွေ၊လူ၊ နည်းပညာ ပံ့ပိုးမှုတွေရခဲ့လေတော့ ငလျှင်ဘေးကြီးအပြီး (၇)နှစ်ခန့်တွင် မြို့သစ်ကြီးတစ်ခုကို အောင်မြင်အောင် ဖေါ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ကြပါ၏။ သည်အဖြစ်အပျက်ကြောင့် ဆန်ဖရန်စစ္စက်ုမြို့ကို မီးလျှံထဲမှနိုးထလာသော ဖီးနစ်ငှက်အဖြစ် တင်စားခဲ့ကြရသည်။ မြို့နေလူထု၏ မဆုတ်သောဇွဲလုံ့လ၊ အစိုးရ၏ ထောက်ပံ့မှုများက အရာထင်ခဲ့လေပြီ။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုငလျှင်ကြီးအပြီး ဆယ်နှစ်ခန့်တွင် မြို့တော်ကြီးမှာ အရင်အတိုင်းပင် စည်းကားစွာဖြင့် ပြန်လည်လှုပ်ရှားအသက်ဝင်ခဲ့ပြန်ပါသည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့ကို ငလျှင်ဘေးဒါဏ်သင့်ထားသော အုပ်ပုံဘဝမှ မြို့သစ်အဖြစ် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရာတွင် စီမံကိန်းရေးဆွဲရေးနှင့် ဆင်ခြေဖုံးဒေသ ဖွံ့ဖြိုးမှု လေ့လာရေးအသင်း (San Francisco Planning and Urban Research Association)ဟူ၍ အသေအချာဖွဲ့ကာ လုပ်ကိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ စီမံကိန်းကို ရည်တို၊ရည်ရှည်၊ နောင်နှစ်ငါးဆယ်စသည်ဖြင့် အသေးစိတ် အကောင်အထည်ဖေါ်ခဲ့ကြသည်။


ထိုစီမံကိန်းမှ အကောင်အထည်ဖေါ်ခဲ့သော ဆင်ခြေဖုံးမှ မြို့တွင်းအထိပြေးဆွဲသည့် ထရော်လီရထားလမ်းများဖြစ်သည့် J,K,L,M နှင့် M လိုင်းတို့သည် နောင်နှစ်တစ်ရာကျော်ကြာသော ယခုအချိန်အထိ သုံးစွဲနေဆဲဖြစ်ကြသည်။ မီးငြိမ်းသတ်ရာတွင်သုံးရန် သီးသန့်ရေလှောင်ကန်များ၊ ရေလိုင်းများ၊ ရေပန့်စက်များကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ရေဆိုးထုတ်ပိုက်လိုင်းများ အပြင် ရေဆိုးသန့်စင်စက်ကြီးများပါ တည်ဆောက်သည်။ ဆောက်လုပ်ရေးဆိုင်ရာများအတွက် လိုက်နာရန်စည်းကမ်းသစ်များ ထပ်မံရေးဆွဲသည်။


ထို့အပြင် မြို့နေလူထု တိုးတက်များပြားမည်ကို ကြိုတင်တွက်ဆပြီး ဆန်ဖရန်စစ္စကိုနှင့် မိုင်ပေါင်းနှစ်ရာနီးပါးဝေးကွာသည့် တောင်တန်းကြီးပေါ်မှာ Hetch Hetchy Reservoir, Herch Hetchy Aqueduct, O’Shaughnessy Dam စသည့် ရေလှောင်ကန်၊ ရေကာတာဆည်ကြီးများ တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ထိုရေများသည် တောင်ထိပ်ရှိနှင်းများအရည်ပျော်ရာမှ ကျဆင်းလာသည့် သဘာဝရေသန့်များဖြစ်ရာ အလွန်ကြည်လင်အေးမြလှ၏။ သဘာဝရေသန့်များကို ဆန်ဖရန်အရောက် ရေပိုက်လုံးကြီးများ၊ ရေတွန်းစက်များဖြင့် သွယ်တန်းနိုင်ခဲ့ကြသည်။ ယခုတိုင်အောင် သောက်ရေ သုံးရေအတွက်မပူရပဲ သုံးစွဲနေရသည်မှာ ထိုခေတ်က ဦးဆောင်သူများ၏ ကျေးဇူးတရားများကြောင့်ဆိုလျှင်မမှား။


မြို့ကိုပြန်လည်တည်ဆောက်ပြီးကြောင်း ပြသနိုင်ရန်အတွက် ငလျှင်လှုပ်ပြီး ကိုးနှစ်အကြာ ၁၉၁၅တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပနားမား ပစိဖိတ် ကုန်စည်ပြပွဲကြီး (Panama-Pacific International Exposition) ကို လက်ခံကျင်းပခဲ့သည်။ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုဟုဆိုလျှင် ငလျှင်ဒါဏ်ကြောင့် ပျက်စီးခဲ့သည့်မြို့ဟု သိထားကြသည့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများစွာမှ ရောက်လာကြသူအပေါင်းမှာ မြို့သစ်ကြီးအဖြစ် ပြန်လည်တည်ဆောက်ထားပြီးကြောင်း ကိုယ်တွေ့မျက်မြင်ဖြစ်၍သာ ယုံကြည်သွားကြရ၏။


၁၉၂၉တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသမိုင်း၌ အဆိုးဝါးဆုံးစီးပွားပျက်မှု (Great Depression) နှင့်ရင်ဆိုင်ခဲ့ရာတွင် နယူးယော့ခ်၊ ချီကာဂိုစသည့်မြို့ကြီးများစွာ ဒုက္ခပင်လယ်ဝေခဲ့သည်။ ဘဏ်များစွာ ဒေဝါလီခံရသည်။ လူများစွာ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ကာ အငတ်ဘေးဆိုက်ခဲ့သည်။ ထိုဘေးဆိုးကြီးတွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကို မပါဝင်ခဲ့။ ခိုင်ခန့်သော စီးပွားရေးအဆောက်အဦများဖြင့် ကျားကန်နိုင်ခဲ့မှုကြောင့် ဆန်ဖရန်အခြေစိုက်ဘဏ်များ မပြိုကျအောင် တောင့်ခံနိုင်ခဲ့သည်။


အလုပ်လက်မဲ့များအတွက် အလုပ်အကိုင်ဖန်တည်းရေးအတွက် ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများစွာ အကောင်အထည်ဖေါ်ခဲ့ရာတွင် ပင်လယ်ကွေ့တံတားဟုခေါ်သော(Bay Bridge) နှင့် ဂိုးလ်ဒင်းဂိတ်တံတား ( Golden Gate Bridge ) တို့သည်လည်း ပါဝင်သည်။ ၁၉၃၆နှင့်၁၉၃၇ တို့တွင် ထိုတံတားနှစ်စင်းကို ရှေ့နောက်ဖွင့်လှစ်နိုင်ခဲ့သဖြင့် လမ်းပမ်းဆက်သွယ်ရေးများ ပိုမိုလွယ်ကူလာခဲ့သည်။ ပင်လယ်ကွေ့တံတား (Bay Bridge) အလယ်ရှိ ရတနာကျွန်း ( Treasure Island ) သည် လူလုပ်ကျွန်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး ထိုကျွန်းပေါ်တွင် Golden Gate International Exposition အမည်ရ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကုန်စည်ပြပွဲကြီးကို ၁၉၃၉တွင်း ကျင်းပခဲ့ပြန်သည်။ ပင်လယ်ကွေ့၏ အလယ်တည့်တည့်တွင် လူလုပ်ကျွန်းဖန်တည်းခြင်းသည် တံတားအတွက်ဖြစ်သလို အိုးအိမ်သစ်များတည်ဆောက်ရန်လည်းပါဝင်သည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကို၏ နောက်ထပ်ထူးခြားမှုတစ်ခုမှာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးဆုံးကြောင်း ကြေညာနိုင်ခဲ့သည့် ဂျပန်တို့လက်နက်ချခြင်းစာချုပ်ကို လက်မှတ်ထိုးခဲ့သည့်မြို့လည်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာစစ်တစ်ခု ထပ်မံဖြစ်ပွားမည့်အရေးကို ရှောင်ရှားနိုင်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးပါဝင်သည့် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ(United Nation) အဖွဲ့ကြီးစတင်တည်ထောင်မွေးဖွားခဲ့သည့်မြို့၊ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်းကြီးကို စတင်ပြီး လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည့်မြို့မှာလည်း ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့ပင်ဖြစ်ပါ၏။ နောက်နှစ်နှစ်အကြာမှ ကုလသမဂ္ဂရုံးချုပ်ကို နယူးယော့ခ်မြို့သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ကြသည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် ၁၉၀၆ခုနှစ် ငလျှင်ဘေးဆိုးကြီးရင်ဆိုင်ရပြီးနောက်တွင်လည်း ငလျှင်ဘေးတစ်ခုကို ၁၉၈၉တွင်ရင်ဆိုင်ရခဲ့သေး၏။ Loma Prieta ငလျှင်ဟုခေါ်ကြသည်။ ထိုငလျှင်ကြောင့် အဝေးပြေးလမ်းပိုင်းအချို့၊ တံတားအစိတ်အပိုင်းတစ်ခု၊ အိမ်အချို့ ထိခိုက်ပျက်စီးခဲ့ပြီး လူသေပျောက်မှုအနည်းငယ်ရှိသော်လည်း ၁၉၀၆ငလျှင်ကြီးလို ကြီးမားသော ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုနှင့် မကြုံတွေ့ခဲ့ရ။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုပင်လယ်ကွေ့ဒေသ (San Francisco Bay Area) ကြီးသည်လည်း ဆန်ဖရန်နှင့်အပြိုင်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာရာတွင် မိုင်လေးဆယ်အကွာရှိ ဆန်ဟိုဆေးမြို့ (San José) မြို့တဝိုက်ရှိ ဆီလီကွန်တောင်ကြား( Silicon Valley) သည် အဆင့်မြင့်နည်းပညာများ၏ ဗဟိုချက်မ ဖြစ်လာခဲ့သလို ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည်လည်း နည်းပညာကုမ္ပဏီမှ ဝန်ထမ်းများစွာနေထိုင်အခြေချရာ မြို့ဖြစ်လာခဲ့၏။ နည်းပညာကုမ္ပဏီအချို့လည်း အခြေစိုက်လာကြ၏။ မိုးပျံတံတားများပေါ်မှ မြင်တွေ့ရသည့် မိုးမျှော်တိုက်ကြီးများစွာသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနောက်ဖက်ပိုင်း၏ စီးပွားရေးဗဟိုချက်မြို့ဖြစ်သည်ဟုသော သင်္ကေတပင်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့သည် ထူးဆန်းခေတ်မှီသော အဆောက်အဦများသာရှိသည့်မြို့မဟုတ်။ မြို့ကြီးတိုင်းလိုလိုမှာ မိုးမျှော်တိုက်များရှိကြသဖြင့်မထူးဆန်းလှ။ ထူးဆန်းသည်က ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့၏ ဝိဒေသများ၊ ဆန်ဖရန်သားတို့၏ အတွေးအမြင်များဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်သောအတွေးအခေါ်ရှိသူများ နေထိုင်ရာမြို့ဖြစ်သည်နှင့်အညီ မိရိုးဖလာအယူအဆ၊ အနေအထိုင်များမှ ဖေါက်ထွက်ခဲ့ကြသည်ကိုလည်း မကြာခဏတွေ့မြင်ကြရသေးသည်။ မှန်သည်လည်းရှိသလို မှားသည်လည်းရှိခဲ့သည်။ နှောင်းလူတို့အတွက် သင်္ခန်းစာယူစရာတွေအပြည့်နှင့်။


မြို့တိုင်းမှာ သူ့ဝိဒေသနှင့်သူ ရှိကြသည်။ သူ့အလှနှင့်သူ။ ဆန်ဖရန်စစ္စကို၏ ထင်ရှားသောဝိဒေသက အမြဲလိုလိုမြူတွေဆိုင်းနေတတ်ခြင်းဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့်လည်း မြူနှင်းမြို့တော် (Fog City) ဟုခေါ်ကြသည်။


ထို့အပြင်ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် နိုင်ငံရပ်ခြားမှလာရောက်အခြေချသူ အများဆုံးမြို့လည်းဖြစ်၏။ မြို့နေလူထု၏ လေးဆယ်ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် နိုင်ငံရပ်ခြားမှာ မွေးဖွားခဲ့သူများဖြစ်သည်။ တရုတ်လူမျိုးများက မြို့လူထု၏ ငါးပုံတစ်ပုံကျော်ရှိကာ အများဆုံးဖြစ်သည်။ အာရှတိုက်သားများ၊ စပိန်နွယ်ဖွားများ အများအပြားနေထိုင်ကြသဖြင့် ကွဲပြားခြားနားသော ယဉ်ကျေးမှု၊ အနုပညာတို့ကို တထိုင်တည်း မြင်တွေ့နိုင်သည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုတရုတ်တန်းသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင်ရှိသော တရုတ်တန်းများအနက် ရှေးအကျဆုံးဖြစ်၏။ နှစ်ပေါင်းတစ်ရာ့ငါးဆယ်ကျော်ရှိခဲ့ပြီ။ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုတရုတ်နှစ်သစ်ကူးပွဲတော် အလှပြလှည့်လည်ရေး (San Francisco Chinese New Year Parade) ပွဲသည်လည်း တရုတ်ပြည်ပြင်ပ၌ ကျင်းပသည့်ပွဲများအနက် အကြီးဆုံးပွဲတော်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ပွဲတော်ကျင်းပခဲ့သည်မှာလည်း ရွှေတွင်းတူးအလုပ်သမားများခေတ်မှစတင်ခဲ့ရာ နှစ်ပေါင်းတစ်ရာကျော်ရှိခဲ့ပြီ။ အလှပြလှည့်လည်ပွဲတွင်ပါဝင်သူ ငါးထောင်ကျော်ရှိပြီး အားပေးကြည့်ရှုသူ သန်းဝက်ခန့်ထိ ရှိသည်။


တရုတ်တန်း (Chinatown) အပြင် ဂျပန်တန်း (Japantown) ကလည်းအထင်ကရ။ ဂျပန်ဗုဒ္ဓဘာသာရိုးရာ ငြိမ်းချမ်းရေးစေတီ (Japantown Peace Pagoda) သည် အထပ်ခြောက်ထပ်ရှိကာ အဝေးမှမြင်နိုင်သည်။ ငြမ်းချမ်းရေးမီးလျှံသည်လည်း (၂၄)နာရီထွန်းလင်းလျှက်ရှိ၏။ ဂျပန်တန်းရှိ ဈေးဝယ်စင်တာကြီးကလည်း ဂျပန်ပိသုကာပုံစံအတိုင်းပင်။ ယခင်က ဂျပန်လူမျိုးများစွာနေထိုင်ခဲ့သော်လည်း ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တွင် ထိမ်းသိမ်းရေးစခန်းများ၌ ထိမ်းသိမ်းခံခဲ့ရ၍ စစ်ပြီးသောအခါ ဂျပန်သို့ ပြန်ကြသူများကြောင်းသိရသည်။


အာရှတိုက်သားစုစုပေါင်းသည် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုလူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံခန့်ရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင်ရှိ လူဦးရေနှစ်သိန်းကျော်နှင့်အထက်နေထိုင်သော မြို့ကြီးများအနက် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် ပထမဆုံးသော တရုတ်လူမျိုး အာရှသားမြို့တော်ဝန်နှင့် ပထမဆုံးသော အာဖရိကနွယ်ဖွားအမျိုးသမီးမြို့တော်ဝန်တို့ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့်မြို့ဖြစ်သည်။ မြို့လူထုအများစုသည် လွတ်လပ်သောအတွေးအခေါ်ရှိသူများဖြစ်ကြသည်။


ရှေးဟောင်းအနုပညာ ယဉ်ကျေးမှုတို့မှ ဖေါက်ထွက်သည့် ခေတ်သစ်အနုပညာ (Modern Art) တချို့သည် ၁၉၅၀တွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမှစတင်ခဲ့သဖြင့် ယင်းတို့ကို San Francisco Renaissance ဟုခေါ်ကြ၏။


လွတ်လပ်မှုကိုရှာကြရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာသော ဟစ်ပီ(Hippies) ယဉ်ကျေးမှုသည်လည်း ၁၉၆၀တဝိုက်တွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုရှိ Haight-Ashbury လမ်းတဝိုက်မှ စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်၏။ ၁၉၆၇တွင် ဟစ်ပီယဉ်ကျေးမှုအမြင့်ဆုံးဖြစ်ကာ Golden Gate Park ထဲတွင် နွေရာသီအချစ်မေတ္တာ (Summer of Love) ပွဲကြီး ဆင်နွဲခဲ့ကြ၏။ “ If you’re going to San Francisco, be sure to ware flowers in your hair “ ဟူသော သီချင်းစာသားကို သည်ပွဲတော်တွင် ရေးစပ်ခဲ့ကြသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် မူးယစ်ဆေးပြသနာ၊ အိုးအိမ်မဲ့ပြသနာ၊ ရာဇဝတ်မှုပြသနာ များစွာဖြေရှင်းခဲ့ရ၍ ဟစ်ပီယဉ်ကျေးမှု တိမ်ကောသွားခဲ့သည်။


LGBT ဟု ခေါ်ကြသည့် လိင်တူချစ်သူများအခွင့်အရေးလှုပ်ရှားမှုသည်လည်း ၁၉၇၀တွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမှ စတင်လှုပ်ရှားခဲ့ကြသည်။ Harvey Milk သည် လိင်တူချစ်သူများတွင် ရပ်ကွက်ကိုယ်စားလှယ်( ရပ်ကွက်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး)အဖြစ် ပထမဆုံးရွေးကောက်ခံရသူဖြစ်လာသည်။ ကက်စထရို (Castro) ရပ်ကွက်တွင် ပထမဆုံး လိင်တူချစ်သူတို့ရွာအဖြစ် တည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကို၏ လိင်တူချစ်သူများအလှပြလှည့်လည်ရေးပွဲ ( San Francisco Gay/ Pride Parade) သည်လည်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင်ကျင်းပသည့် လိင်တူချစ်သူပွဲများအနက် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအသီးသီးမှ လိင်တူချစ်သူများ၊ နိုင်ငံတွင်းမှ လိင်တူချစ်သူများ သန်းနှင့်ချီကာ လာရောက်ဆင်နွှဲကြသည်။


ထို့အပြင် အားကစားပြိုင်ပွဲမျိုးစုံ၊ ဂီတဖျော်ဖြေပွဲမျိုးစုံ၊ လူမျိုးပေါင်းစုံ၏ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုပြပွဲမျိုးစုံ၊ ကုမ္ပဏီကြီးငယ်များစွာ၏ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲ (Convention)မျိုးစုံ၊ ပြပွဲမျိုးစုံတို့ကို တစ်နှစ်ပတ်လုံးကျင်းပလျှက်ရှိ၏။ ယခင်အခါက ကုန်သွယ်ဆိပ်ကမ်းမြို့ဖြစ်ခဲ့သော်လည်း ပင်လယ်ဆိပ်ကမ်းကြီးကို ဥက္ကလံမြို့(Oakland)သို့ရွှေ့သွားသဖြင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များကို များစွာအားထား၍ သည်လိုပွဲတွေ အမြဲတစေ ကျင်းပခြင်းဖြစ်သည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုတွင် ထူးခြားသောလမ်းမတစ်ခုရှိ၏။ Van Ness Ave ဟုခေါ်တွင်သည်။ ယင်းလမ်းမသည် ၁၉၀၆ခု ဆန်ဖရန်ငလျှင်ကြီးကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော မီးလောင်မှုကို မြို့အနောက်ဖက်ဆီသို့မကူးစက်ရေးအတွက် အဓိက တားဆီးခဲ့ရာ လမ်းမကြီးဖြစ်သည်။ ဤလမ်းမပေါ်ရှိ မပြိုသေးသော အဆောက်အဦအားလုံးကို အမေရိကန်စစ်သားများက ဒိုင်းနမိုက်များဖြင့် ဖြိုချပြီး မီးတားလမ်းအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့ရသည်။ ထိုသို့တားဆီးနိုင်၍သာ မြို့လုံးကျွတ်မီးလောင်မည့်ဘေးမှ လွတ်မြောက်ခဲ့ကြသည်။ ငလျှင်ဘေးနောက်ပိုင်းတွင် စီးပွားရေးအချက်အချာနေရာတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့ပြီး ယခုအချိန်တွင် တန်ဖိုးကြီးအထပ်မြင့်အိမ်ယာများစွာ၊ စားသောက်ဆိုင်၊ ရုပ်ရှင်ရုံများဖြင့် စည်ကားလျှက်ရှိ၏။


ဘဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကျရောက်ချိန်တွင် တားဆီးနိုင်ရေးအတွက်ဆိုလျှင် နည်းမျိုးစုံသုံးကြရသည်။ အိမ်ကြီးအိမ်ကောင်းများစွာကို ဖြိုချပြီးတားဆီးရသည်မှာ လွယ်လှသည်မဟုတ်။ ပိုင်ရှင်များကလည်း နားလည်သဘောပေါက်စွာဖြင့် ခွင့်ပြုကြ၍သာ အောင်မြင်ခြင်းဖြစ်သည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့သည် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် (၄၇)စတုရန်းမိုင်နီးပါးသာရှိသော်လည်း ၂၀၁၇စာရင်းအရ လူဦးရေစုစုပေါင်း ရှစ်သိန်းရှစ်သောင်းကျော်နေထိုင်ကြသဖြင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် နယူးယော့ခ်မြို့ပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက် လူနေသိပ်သည်းမှုအများဆုံးမြို့ကြီးလည်းဖြစ်၏။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုပင်လယ်ကွေ့ဒေသ (San Francisco Bay Area)တဝိုက်တွင်ရှိသော အုက္ကလံ (Oakland)၊ ဆီလီကွန်တောင်ကြားတည်ရှိရာ ဆန်ဟိုဆေး (San Jose) တို့အပါအဝင် လူဦးရေစုစုပေါင်း ဆယ်သန်းနီးပါးနေထိုင်ကြ၏။ ထိုဧရိယာ၏ ဂျီဒီပီစုစုပေါင်းသည် ဒေါ်လာဘီလီယံကိုးရာကျော်ရှိသည်။ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုတစ်မြို့ထဲ၏ ဂျီဒီပီက ဒေါ်လာဘီလီယံတစ်ရာ့ငါးဆယ်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ၂၀၁၇စာရင်းအရ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ဝင်ငွေမြင့်သောမြို့များစာရင်းတွင် အမှတ်စဉ်(၇)ရှိသည်။ ကမ္ဘာ့အချမ်းသာဆုံးမြို့များစာရင်းတွင် အမှတ်စဉ်(၁၄)ရှိသည်။


၁၉၄၀ခန့်က မြို့နေလူထု၏ ၉၂% ရှိခဲ့သော လူဖြူများသည် ၂၀၁၇တွင် ၄၂%သာ ကျန်ရှိတော့သည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးမှ ပြောင်းရွှေ့လာသူများက သူတို့နေရာတွင် ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသည်။ ၁၉၉၀မှ ၂၀၀ဝပြည့်နှစ်အထိ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုပင်လယ်ကွေ့ဒေသသို့ ကမ္ဘာနိုင်ငံအသီးသီးမှ ဝင်ရောက်လာသူစုစုပေါင်း ရှစ်သိန်းခွဲခန့်အထိ ရှိခဲ့ရာ အယ်လ်အေနှင့် နယူးယော့ခ်ပြီးလျှင် အများဆုံးဖြစ်၏။


အာရှသားသုံးပုံတစ်ပုံနေထိုင်သော ဆန်ဖရန်စ္စကိုမြို့၌ ဒုတိယအများဆုံးအာရှသားများမှာ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများဖြစ်သည်။ အာရှသားများ၏ လေးဆယ်ရာနှုန်းသည် တရုတ်ပြည်မှာမွေးဖွားသူများဖြစ်၍ ၁၃%သည် ဖိလစ်ပိုင်ပြည်မှာ မွေးဖွားသူများဖြစ်၏။ မြန်မာပြည်ဖွားများစွာ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့တွင် နေထိုင်ကြသော်လည်း စာရင်းအတိအကျမသိရပါ။ ထောင်ဂဏန်းမျှတော့ ရှိနိုင်ပါသည်။ ဆန်ဖရန်စစ္စကို၏ အိမ်ခြံမြေဈေးကွက်က အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အမြင့်ဆုံးသောဈေးကွက်မို့ ယခင်နှစ်များစွာက ရောက်ရှိလာကြသည့် မြန်မာပြည်ဖွားများနှင့် ဆွေမျိုးသားချင်းများသာ အများစုဖြစ်သည်။ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုနှင့်ကပ်လျက်ရှိသည့် ဒေးလီစီတီ (Daly City) မြို့၊ ဖရီးမောင့် (Fremont)မြို့ စသည်တို့တွင်လည်း မြန်မာမိသားစုများစွာနေထိုင်သည်။ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုပင်လယ်ကွေ့ဒေသတစ်ခုလုံးဆိုလျှင် မြန်မာနွယ်ဖွား တစ်သောင်းကျော်မျှရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့သည် ၂၀၁၄စာရင်းအရ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် လူနေမှုအဆင့်အမြင့်ဆုံးမြို့များ၌ ပထမနေရာရခဲ့သည်။ သို့သော် အလွန်ကြီးမြင့်လှသော လူနေမှုစာရိတ်ဒဏ်ကြောင့် ကော်လာပြာလုပ်သားဟုခေါ်ကြသည့် အလုပ်သမားမိသားစုများပါဝင်သည့် အလယ်အလတ်တန်းစားများသည် မြို့ကိုစွန့်ခွာ၍ ပို၍သက်သာရာဒေသသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားကြသည်။ သူတို့နေရာတွင် ကော်လာဖြူဟုခေါ်သည့် မန်နေဂျာကြီးများအပါအဝင် ဝင်ငွေကောင်းသည့် အဆင့်မြင့်နည်းပညာ (High Tech)လုပ်သားများက အစားထိုးဝင်ရောက်လာသည်။ ကွန်ဒိုအခန်းများသည် ဒေါ်လာသန်းချီတန်ဖိုးများဖြစ်ကုန်ပြီး အခန်း(၂)ခန်းပါ သာမန်အိမ်ခန်းတစ်ခု၏ ငှားရမ်းခသည် တစ်လလျှင် ဒေါ်လာလေးထောင်ကျော်အထိ ပေးရသည်။


၂၀၁၄ခုနှစ် Pew Research Center စာရင်းအရ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့သားများ၏ တစ်ဝက်နီးပါးဖြစ်သည့် ၄၈%က ခရစ်ယာန်၊ ၃၅% ဘာသာမရှိ၊ ၅% ဟန္နူ၊ ၃% ဂျူး၊ ၂% ဗုဒ္ဓ၊ ၁% အစ္စလ္လမ် ဘာသာတို့ဖြစ်၏။ ၅၅% သာ အိမ်မှာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာတစ်မျိုးတည်း ပြောကြ၍ ကျန်သူတို့တွင် ၁၉%က တရုတ်စကားမျိုးစုံ၊ ၁၂% က စပိန်စကား၊ ၃% က တဂလို့( Tagalog)ခေါ်ဖိလစ်ပိုင်စကား၊ ၂% က ရုရှစကားများကို အိမ်သုံးစကားပြောကြသည်တဲ့။ ရုရှလူမျိုးဦးရေလည်း ဆန်ဖရန်စစ္စကိုတွင်မနည်းလှ။ မြန်မာများကတော့ အားလုံးလိုလိုပင် အိမ်သုံးစကားကို မြန်မာစကားသာ သုံးကြမည်ထင်ပါသည်။ မြန်မာပြည်ဖွား အမေရိကန်များတွင် တရုတ်နွယ်ဖွားများက အများစုဖြစ်ပါသည်။


အိမ်ထောင်စုစုစုပေါင်း၏ ၄၄%က ရိုးရိုးဘွဲ့တစ်ခု သို့မဟုတ် မြင့်မားသောဘွဲ့များ ရှိကြသူတွေဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ဆီယားတယ်လ် (Seattle) မြို့ပြီးလျှင် ပညာတတ်အများဆုံးဖြစ်၏။ ပညာတတ်များသဖြင့် ကလေးမွေးဖွားမှုနှုန်းသည်လည်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အနည်းဆုံးဖြစ်ရသည်။ ၂၀၁၈တွင် ကလေးမွေးနှုန်းထက် ခွေးမွေးနှုန်းက ပိုများသည်ဟုဆို၏။ ပညာတတ်များက အိမ်ထောင်ပြုနောက်ကျသည့်အပြင် ကလေးမယူသူ၊ ယူလျှင်လည်း ကလေးငယ်တစ်ယောက်ထက်ပို၍မယူကြသူများ၏။ တစ်ယောက်တည်းသမားဘဝနှင့် နေသူတွေလည်းမနည်းလှ။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုလူဦးရေစုစုပေါင်း၏ ၁၅%မှာ LGBT ခေါ် လိင်တူချစ်သူများဖြစ်ကြသဖြင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမြို့ကြီးများတွင် လိင်တူချစ်သူနေထိုင်မှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးဖြစ်၏။


အထက်ပါ ကိန်းဂဏန်းများအရ ဆန်ဖရန်စစ္စကိုသည် အစစ ပြည့်စုံသည့်မြို့ကြီးအဖြစ် ထင်စရာရှိပါ၏။ သို့သော် ပြသနာပေါင်းများစွာကိုလည်း ဖြေရှင်းနေရဆဲဖြစ်သည်။ အဓိကမှာ အိမ်ရာမဲ့လူများပြသနာ (Homelessness Problem) ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ မြို့နယ်အသီးသီးမှ ရောက်ရှိလာသည့် အိမ်ရာမဲ့များစွာသည် မြို့လယ်လမ်းဘေးပလက်ဖောင်းများပေါ်၊ အဝေးပြေးလမ်းမကြီးများ၏ အောက်လစသည်တို့တွင် ဖြစ်သလိုနေထိုင်ကြသည်။ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ အမှိုက်သရိုက်ပေါင်းစုံ၊ အနံ့အသက်ပေါင်းစုံနှင့် သည်လိုနေထိုင်နေသူဦးရေ ရှစ်ထောင်ခန့်ထက်မနည်းရှိသည်။ အိမ်ရာမဲ့စုစုပေါင်းမှာ ခန့်မှန်းစာရင်းအရ တစ်သောင်းလေးထောင်ခန့်ရှိပြီး ကျန်သူများက မြို့မှစီစဉ်ပေးသော ယာယီအခန်းများတွင် နေကြသည်။ ထိုသူများ၏ သုံးပုံနှစ်ပုံသည် စိတ်ဝေဒနာရှင်များ၊ အေအိုင်ဒီအက်ဝေဒနာသည်များ၊ မူးယစ်ဆေးစွဲနေသူများ ဖြစ်ကြသည်။ မြို့တော်အစိုးရမှ ထောက်ပံ့ငွေများ၊ ထောက်ပံ့မှုများရှိသော်လည်း မူးယစ်ဆေးသံသရာမှရုန်းမထွက်နိုင်ကြ၍ ပြသနာကို မရှင်းနိုင်သေး။ ၂၀၁၇-၁၈ မြို့တော်သုံးငွေစုစုပေါင်း၏ ဒေါ်လာသန်းပေါင်းသုံးရာကျော်ခန့်ကို အိမ်ရာမဲ့ပြသနာအတွက် သုံးစွဲခဲ့ရသည်။


ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့လည်ရှိ Civic Center တွင် ခန့်ညားလှသော မြို့တော်ခန်းမကြီးရှိပြီး မြို့တော်အစိုးရရုံးစိုက်သည်။ အစိုးရကို မြို့နေလူထုကရွေးချယ်ပေးသော မြို့တော်ဝန်၊ ရပ်ကွက်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ၊ အခြားရွေးချယ်ခံပုဂ္ဂိုလ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။


မြို့တော်ဝန်သည် လေးနှစ်သက်တန်းကို နှစ်ကြိမ်အထိသာ တာဝန်ထမ်းဆောင်နိုင်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့ကို ဦးဆောင်ရသူဖြစ်၍ ဥပဒေစိုးမိုးရေးအတွက် သက်ဆိုင်ရာမြို့တော်အေဂျင်စီခေါင်းဆောင်များဖြင့် တိုင်ပင်ညှိနှိုင်း ဆောင်ရွက်ရသည်။ ရပ်ကွက်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ (Board of Supervisors) နှင့် ပေါ်လစီများဆွေးနွေးလုပ်ဆောင်ရသည်။ လစ်လပ်နေရာများအတွက် နာမည်စာရင်း တင်သွင်းရသည်။ မြို့တော်ဘဏ္ဍာရေးရသုံးငွေစာရင်းကို အတည်ပြုလက်မှတ်ထိုးရသည်။ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများတင်ပြလာသည့် ဥပဒေသစ်များကို မဆီလျှော်ပါက ဗီတိုဖြင့်ပယ်ချနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ လက်ရှိမြို့တော်ဝန်ဖြစ်သူ နှုတ်ထွက်လျှင်၊ သို့မဟုတ် သေဆုံးလျှင် ရပ်ကွက်အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်က ခေတ္တတာဝန်ယူရသည်။ ရပ်ကွက်အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝင်များထဲမှ သင့်တော်သူကို ခေတ္တမြို့တော်ဝန်အဖြစ် မဲပေးခန့်ထားနိုင်သည်။



No comments:

Post a Comment

 သတိရတယ် အဖေရေ အခုဆို ၁နှစ်နဲ့၈လ ပြည့်ပြီဗျ အိမ်မက်တွေ မက်ဖြစ်တယ် အဖေမသေဘူးတဲ့ အိမ်ထဲကန ထွက်လာတဲ့ စွပ်ကျယ်အိကျီနဲ့အဖကို ပြေးဖက်ပြီး ကျနော်ပြ...